TÜMÖR MUTASYON YÜKÜ

Hazırlayan: Uzm. Dr. Esra Ataman, DNA Laboratuvarları Genetik Hastalıklar Değerlendirme Merkezi

Tümör Mutasyon Yükü (TMB)

Kanser tedavisinde daha etkili ve net sonuçlar alabilmek için biyobelirteç (biyomarker) keşfi üzerindeki araştırmalar hızla devam etmektedir. Kanserde en sık uygulanan ve şimdiye kadar etkinliğinin en yüksek olduğu bilinen tedavi yöntemi kemoterapi idi. Kemoterapötikler hücre ölümüne neden olan güçlü ilaçlardır. Ancak, sadece kanser hücrelerinin ölümü üzerinde değil, vücuttaki tüm hücreler üzerinde etkilidirler. En çok etki gösterdiği hücre grubu hızlı bölünen hücreler olduğu için, kanser hücrelerinde ve vücuttaki diğer hızlı bölünen hücrelerde belirgin etkinlik gösterirler. Kemoterapi yan etkileri de vücuttaki hızlı bölünen normal fizyolojideki hücrelerin etkilenmesi sonucu oluşur ve kişinin yaşamını tehdit edecek boyutlara ulaşabilir.

Kanseri hedef alacak olan tedavi yöntemleri ile yan etkilerin yarattığı sorunlardan kurtulunmuş olunacağı gibi kansere spesifik tedavi imkânı da sağlanmış olacağı için bu yöndeki son yıllarda yapılan kapsamlı araştırmaların neticesinde “akıllı ilaç tedavileri” ve “immunoterapi” gibi daha etkili ve kansere özgü tedavi yöntemleri geliştirilmeye başlanmıştır. Kansere özgü biyobelirteç keşifleri sayesinde hastalığın neden oluştuğunun ayrıntıları, hastalığın izleminde nelerle karşılaşılacağı (prognoz) ve tedavi yanıtının neye göre nasıl olacağı soruları yanıtlanmaya başlanmıştır.

Yapılan biyobelirteç ve kanser ilişkisi araştırmalarının sonuçlarında fark edilen yeni bir kavram olan “tümör mutasyon yükü (TMB), bir tümördeki toplam mutasyon sayısını ifade eder. Genomumuzda doğuştan beri var olmayıp, sadece tümör hücrelerinde oluşan mutasyonlar olan “somatik mutasyonlar”, pek çok genomik veri ve algoritma birlikte kullanılarak yeni nesil yöntemlerle analiz edilip hesaplanabilir.

Tümör mutasyon yükü belli bir düzeyin üstünde olan tümörlerde, immunoterapi yanıtının daha iyi olduğu bulunmuştur. Kanser hücrelerinin gelişim ve yayılma basamaklarında immun sistem (bağışıklık sistemi) hücrelerimiz kanserle savaşta iyi amaçlı hareket etseler de immun hücrelerin ürettiği moleküllere bağlı olarak olumsuz yöne de etki edebilir. Somatik mutasyonların miktarı neoantijenlerin yükünü yansıtır, yani TMB’nin yüksek olduğu durumlarda neoantijenlerin ekspresyonu da yüksektir.

Uluslararası bir organizasyon olan “Foundation Medicine”, şimdiye kadar 21 kanser türü için 1300’den fazla hastada araştırma gerçekleştirmiştir. İlk olarak küçük hücreli dışı akciğer kanserinde (NSCCA), artmış tümör yükü olan hastalarda kombine immunoterapinin progresyonsuz sağkalımda artışa neden olduğu gözlenmiştir.

PD-L1 (programlanmış hücre ölüm ligandı): İmmun sistemden sağlıklı hücrelerin kaçışına izin veren bir moleküldür. İmmun sistemin fazla reaksiyon vermesini baskılar. Tümör hücrelerinin bu kontrol noktasını bloke edip bağışıklık hücrelerinden (T hücreler) kaçabilme özelliği vardır. İmmunoterapi ile kontrol noktası inhibitörleri görev alır, PD-L1 aktivitesini azaltır, T hücreleri tekrar aktifleşir ve kanser hücrelerine yönelir. PD-L1 ekspresyonuna immunohistokimya analizleri ile bakılabilir. Bulunan skor yüksek ise immunoterapiden faydalanım olabileceği anlamına gelir. İmmunohistokimya ile yapılan bu analizin dezavantajı, hazırlanmasının zor ve sonuç yorumlarının öznel olmasıdır.